Γεωαρχαιολογία

Η γεωαρχαιολογική έρευνα στη Νεολιθική Αυγή

Η γεωαρχαιολογική έρευνα στο Νεολιθικό Οικισμό της Αυγής αλλά και γύρω από αυτόν έδειξε ότι η θέση και οι επιχώσεις της καθώς και η ευρύτερη περιοχή γύρω από αυτήν έχουν επηρεαστεί σημαντικά από ισχυρές διαβρώσεις αλλά και από τις αποθέσεις των γειτονικών ρεμάτων. 

Η ευρύτερη περιοχή
Η χαρτογράφηση της γεωμορφολογίας μιας έκτασης περίπου 20 χλμ2 γύρω από την αρχαιολογική θέση και η στρωματογραφική έρευνα με σκαπτικό μηχάνημα έδειξε ότι τα ρέματα που διασχίζουν σήμερα ή διέσχιζαν κατά το παρελθόν την ευρύτερη περιοχή του οικισμού έχουν αποθέσει επιχώσεις που στο σημερινό τοπίο έχουν τη μορφή τριών κλιμακωτών αναβαθμών (Εικ.1& Εικ.2).

Ο αρχαιότερος και  υψηλότερος τοπογραφικά  αναβαθμός (Εικ.1& Εικ.2) δημιουργεί ένα ευρύ πλάτωμα στα ανατολικά και νότια της Νεολιθικής Αυγής.  Ο  αναβαθμός αυτός, στον οποίο  εδράζεται και ο οικισμός της Αυγής,  παρουσιάζεται εξαιρετικά διαβρωμένος και η επιφάνειά του δεν σώζεται πουθενά στο σύγχρονο τοπίο.  Είναι, λοιπόν, πολύ πιθανόν ότι οι κάτοικοι της Αυγής εγκαταστάθηκαν σε ένα ήδη διαβρωμένο τοπίο.  Επιπλέον, ενδέχεται αρχαιολογικές θέσεις, ιδιαίτερα προϊστορικές ή και άλλες μεταγενέστερων περιόδων, που χαρακτηρίζονται από εφήμερη χρήση ή από φθαρτά δομικά υλικά και ιδρύθηκαν στην επιφάνεια αυτού του αναβαθμού, να έχουν διαβρωθεί σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό.  

Ο δεύτερος αναβαθμός, που πιθανότατα δημιουργήθηκε κατά το ύστερο Πλειστόκαινο-πρώιμο Ολόκαινο (Εικ.1& Εικ.2), σώζεται πάρα πολύ αποσπασματικά στο σύγχρονο τοπίο.  Η στρωματογραφική έρευνα αμέσως ανατολικά του νεολιθικού οικισμού, όμως, έδειξε ότι κατά τη διάρκεια της κατοίκησης της Αυγής ο αναβαθμός αυτός αναπτύσσονταν σε μεγαλύτερη έκταση, ήταν ορατός, και το έδαφος του ήταν διαθέσιμο στους κατοίκους του οικισμού.  Η έκταση του περιορίστηκε από τη μεταγενέστερη κάθετη και οριζόντια μετακίνηση της κοίτης των ρεμάτων, ενώ τμήματά του διατηρούνται θαμμένα κάτω από μεταγενέστερα ποτάμια ιζήματα ή από επιχώσεις που κύλησαν από τις πλαγιές.  Η επιφάνεια και αυτού του αναβαθμού είναι εξαιρετικά διαβρωμένη. 

Τέλος, ο νεότερος και χαμηλότερος τοπογραφικά αναβαθμός καταλαμβάνει σήμερα αρκετά μεγάλη έκταση εκατέρωθεν των ρεμάτων που χαρτογραφήθηκαν (Εικ.1& Εικ.2).   Σύμφωνα με μια ραδιοχρονολόγηση, τα ποτάμια ιζήματα που δημιουργούν τις επιχώσεις αυτού του αναβαθμού αποτέθηκαν μετά το 670-830 μΧ.

Mε μια πρώτη εκτίμηση, που βασίζεται στην  τοπογραφική διάταξη των δύο νεότερων αναβαθμών και τη συνολική έκταση που καταλαμβάνουν στο τοπίο,  δε φαίνεται πιθανόν να υπάρχουν θαμμένες ή διαβρωμένες αρχαιολογικές θέσεις στις επιφάνειες ή στα ποτάμια ιζήματα που αποτελούν τους αναβαθμούς, σε αντίθεση με άλλες περιοχές της Μακεδονίας και της Ελλάδας γενικότερα. 

Η περιοχή που εκτείνεται κυρίως στα δυτικά και βόρεια του Νεολιθικού οικισμού αποτελείται από ψαμμιτικές μάργες του Μειοκαίνου και είναι επίσης εξαιρετικά διαβρωμένη (Εικ.1, Εικ.3 & Εικ.4).  Τα υπολείμματα της αρχαίας επιφάνειας του εδάφους σώζονται ενίοτε και μόνο με τη μορφή δευτερογενών επιχώσεων που κύλησαν στις βάσεις των λόφων ή σε κοίλα τοπογραφικά σημεία του τοπίου.  Και στις περιοχές αυτές τυχόν αρχαιολογικές θέσεις θα σώζονται, στην καλύτερη περίπτωση, αποσπασματικά και οι επιχώσεις τους θα είναι εξαιρετικά διαβρωμένες 

Ο Νεολιθικός οικισμός της Αυγής
Η γεωαρχαιολογική έρευνα στην ίδια την αρχαιολογική θέση είναι σε εξέλιξη.  Οι πρώτες παρατηρήσεις δείχνουν ότι ο νεολιθικός οικισμός  έχει υποστεί κάθετη και οριζόντια διάβρωση.  Η βάθυνση και η μετακίνηση της κοίτης των ρεμάτων κυρίως στα βόρεια και λιγότερο στα νότια της θέσης είχαν σαν αποτέλεσμα την ολική διάβρωση τμημάτων του οικισμού και της τάφρου που τον περιέβαλε.  Επίσης, οι επιχώσεις του οικισμού επηρεάστηκαν και από την οριζόντια διάβρωση του λόφου λόγω της βαρύτητας αλλά και της άροσης, σύγχρονης και αρχαίας.  Είναι ενδεικτικό ότι ιζήματα που κύλησαν από τον οικισμό διαπιστώθηκαν στρωματογραφικά στις βόρειες και νότιες παρυφές του οικισμού αλλά και αμέσως ανατολικά του.  Η ολοκλήρωση της έρευνας θα συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της συμβολής των διαφόρων γεωμορφικών παραγόντων στη διατήρηση ή τη διατάραξη των αρχαιολογικών επιχώσεων από την εγκατάλειψη της θέσης μέχρι σήμερα. 
 

Οκτώβριος 2008
Δρ Αθανασία Κραχτοπούλου